چرا با کتاب‌ قهریم؟ بررسی دلایل ضعف کتابخوانی در جامعه ایرانی

رسول مظفری جمعه در گفت گو با خبرنگار ایرنا افزود: علاقه به سرعت تبادل اطلاعات موجب شده کتاب به عنوان یک رسانه به ظاهر مفصل و حجیم، جایی در سبد اندیشه ی عصر و نسل حاضر نداشته باشد و به جای آن 'اینترنت' به عنوان یک رسانه در دسترس و آسان با دنیایی از اطلاعات میدان داری کند. وی می گوید: بی اعتنایی به مطالعه ی کتاب تا آنجا پیش رفته است که شمارگان چاپ کتاب به 1000 نسخه رسیده و کاهش اقبال در مورد روزنامه ها و مجلات تخصصی، نیز تقریبا به همین شکل سیر نزولی دارد. به گفته وی برخی گزارش ها، سرانه مطالعه را هشت تا 10 دقیقه می دانند، برخی دیگر از 18 دقیقه در روز سخن می گویند. رئیس کتابخانه ملی ایران می گوید :ایرانیان فقط 2 دقیقه در روز مطالعه می کنند و همین آمار ضد و نقیض برای انتقاد از فرهنگ 'تن پرور' و 'کتاب نخوان'شهروندان مورد استناد قرار می گیرد. وی ادامه داد: و این در حالی است که آمار سرانه مطالعه در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بسیار بیشتر از این است و منتقدان 'کتاب نخوانی ایرانیان' از آمار 90 دقیقه مطالعه در ژاپن، انگلیس و 55 دقیقه در مالزی و ترکیه سخن می گویند. مظفری نقش مسائل فرهنگی را در پایین بودن میزان مطالعه در ایران اساسی می داند و معتقد است علاوه بر این، شیوه های مدیریتی و محدودیت های دولتی نیز باعث می شود پدیده 'کتاب نخوانی' در ایران رو به گسترش باشد. وی با اشاره به وضعیت نابسامان کتابخانه های عمومی می گوید: آمار تعداد کتابخانه های عمومی در کشور نشان دهنده وضعیت نامناسب این بخش از فرهنگ کشور است و کتابخانه های عمومی ایران با کمبود کتاب جدید روبرو هستند. وی ادامه داد :بررسی ها حکایت از این دارد که تمایل به عضویت در این کتاب خانه ها و مراجعه به آنها نیز بسیار اندک است. به گفته این کتابدار مطابق سند چشم اندازی که سیاست های کلان جمهوری اسلامی را مشخص می کند، اعضای کتابخانه های عمومی ایران باید تا سال 1404 به 20 میلیون نفر رسیده باشدو برای رسیدن به چنین موقعیتی لازم است استفاده کنندگان از کتابخانه های عمومی تقریبا 20 برابر شوند و تعداد کتابخانه ها و امکاناتشان نیز به همان نسبت افزایش یابد. وی در ادامه می گوید: با وضعیت امروز و با توجه به تجربه سال های اخیر، دست یافتن به چنین هدفی اگر غیرممکن نباشد به یک معجزه نیاز دارد و از سوی دیگر فقر کتابخانه ها یکی از معضلاتی است که در ایران همیشه مطرح است، آمارها نشان می دهد کتاب خانه های ایران با استانداردهای جهانی فاصله ای نجومی دارند. مظفری گفت : مطابق معیارهای پیشنهادی 'اتحادیه بین المللی انجمن های کتابداری' در کشورهای در حال توسعه باید به ازای هر باسواد حداقل یک و نیم جلد کتاب در کتابخانه های عمومی وجود داشته باشد وبا این حساب لازم است بیش از 79 میلیون جلد کتاب در قفسه ی کتابخانه های ایران جا بگیرد تا کشور به کمترین میزان پیشنهاد شده برای کشورهای در حال توسعه برسد. وی گرانی کتاب را یکی دیگر از دلایل کاهش اقبال به مطالعه می داند و می افزاید: قیمت تقریبا بالای کتاب های خوب در کاهش میزان مطالعه موثر است و البته در سال های قبل که قیمت کتاب چندان بالا نبود باز هم اقبال به مطالعه کم بود و افزایش نسبی قیمت کتاب به عنوان دلیل اصلی نمی تواند در نظر گرفته شود. این کارشناس ارشد کتابداری بردسیری فقدان نیاز به مستندات را یک عامل مهم دانسته و می افزاید: معمولا اظهار نظرهای ما بدون ذکر منبع و ماخذ بیان می شود و همین امر باعث شده است کمتر ضرورتی برای مراجعه به منبع پیدا شود و فضای عمومی جامعه و دستگاه های فرهنگی، نیز کمتر موضوع مطالعه و کتابخوانی را مورد توجه قرار می دهند. وی به انحصار تبلیغات در محصولات فرهنگی اشاره می کند و می گوید: یکی دیگر از مسائلی که در مورد کاهش میزان مطالعه تاثیر دارد، انحصار تبلیغات محصولات فرهنگی در دست عده ای قلیل از تولیدکنندگان کتاب است و این مساله تبدیل به عاملی می شود تا شهروندان تنها با تعداد کمی از آثار شاخص آشنا شوند و به مطالعه آنها تمایل پیدا کنند. به اعتقاد این کتابدار ، پدیده انحصار تبلیغات باعث شده بسیاری از آثار جذاب و مهم ادبیات ایران توجهی نشود و آثاری که شاید در حد متوسط هستند با تیراژ بالا منتشر شوند. خبرنگار: زهرا بیرمی نیا

انتشار : بهنام احمدی